ใบความรู้ เรื่อง ลิขสิทธิ์

 ใบความรู้ เรื่อง ลิขสิทธิ์

ลิขสิทธิ์

          ลิขสิทธิ์ ตามพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2554 ได้ให้ความหมายว่า ลิขสิทธิ์ หมายถึง สิทธิแต่ผู้เดียวที่กฎหมายรับรองให้ผู้สร้างสรรค์กระทำการใด ๆ เกี่ยวกับงานประเภทวรรณกรรม นาฏกรรม ศิลปกรรม ดนตรีกรรม โสตทัศนวัสดุ ภาพยนตร์ สิ่งบันทึกเสียง งานแพร่เสียงแพร่ภาพ หรืองานอื่นใดในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์ หรือแผนกศิลปะ ที่ตนได้ทำขึ้น อันได้แก่ สิทธิที่จะทำซ้ำ ดัดแปลง หรือนำออกโฆษณา รวมทั้งอนุญาตให้ผู้อื่นนำงานนั้นไปทำเช่นว่านั้นด้วย ทางด้านกรมทรัพย์สินทางปัญญา กล่าวว่า ลิขสิทธิ์ คือ สิทธิแต่เพียงผู้เดียวที่จะกระทำการใด ๆ เกี่ยวกับงานที่ผู้สร้างสรรค์ได้ริเริ่มโดยการใช้สติปัญญาความรู้ ความสามารถ และความวิริยะอุตสาหะของตนเองในการสร้างสรรค์ โดยไม่ลอกเลียนแบบงานของผู้อื่น โดยงานที่สร้างสรรค์ต้องเป็นงานตามประเภทกฎหมายลิขสิทธิ์ให้คุ้มครอง โดยผู้สร้างสรรค์จะได้รับความคุ้มครองทันทีที่สร้างสรรค์โดยไม่ต้องจดทะเบียน

สิ่งที่ไม่มีลิขสิทธิ์

1.       ข่าวประจำวัน และข้อเท็จจริงต่าง ๆ ที่มีลักษณะเป็นเพียงข่าวสาร อันมิใช่งานในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์ หรือแผนกศิลปะ

2.       รัฐธรรมนูญและกฎหมาย

3.       ระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศ คำสั่ง คำชี้แจง และหนังสือโต้ตอบของหน่วยงานงานของรัฐ

4.       คำพิพากษา คำสั่ง คำวินิจฉัย และรายงานของทางราชการ

5.       คำแปลและการรวบรวมคำสั่งต่าง ๆ ตาม ข้อ 1 ถึง ข้อ 4 ที่กระทรวง ทบวง กรม หรืองานอื่นใดของรัฐหรือของท้องถิ่นจัดทำขึ้น

หลักเกณฑ์การพิจารณาการใช้งานลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม

          พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ.2537 ได้บัญญัติเรื่องข้อยกเว้นการละเมิดลิขสิทธิ์ไว้ในมาตรา 32 โดยกำหนดให้การใช้งานลิขสิทธิ์ในบางลักษณะสามารถทำ ได้โดยไม่ต้องขออนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์เพราะถือว่าเป็นการใช้ที่เป็นธรรม เช่น การใช้งานในการเรียนการสอน การเสนอรายงานข่าว หรือการใช้งานโดยบรรณารักษ์ห้องสมุด แต่การใช้งานลิขสิทธิ์ดังกล่าวตามที่พระราชบัญญัติกำหนดไว้จะต้องอยู่อาศัยใต้หลักการสำคัญ 2 ประการ ประกอบกัน คือ

1.       ต้องไม่ขัดต่อการแสวงหาประโยชน์จากงานอันมีลิขสิทธิ์ตามปกติของเจ้าของลิขสิทธิ์

2.       ต้องไม่กระทบกระเทือนถึงสิทธิอันชอบด้วยกฎหมายของเจ้าของลิขสิทธิ์เกินสมควร

ยกตัวอย่างเช่น ในการรายงานข่าวภาพยนตร์เรื่องหนึ่ง ซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับการฆาตกรรม และการสืบหาตัวคนร้าย ได้มีการเปิดเผยว่าคนร้ายคือใครซึ่งถือว่าเป็นสาระสำคัญของภาพยนตร์เรื่องดังกล่าว การรายงานข่าวเช่นนี้แม่ไม่จัดต่อการแสวงหาผลประโยชน์ตามปกติของเจ้าของลิขสิทธิ์ แต่อาจถือว่าเป็นการกระทบกระเทือนสิทธิของเจ้าของลิขสิทธิ์เกินสมควร เพราะอาจทำให้คนที่ทราบเรื่องแล้วไม่ต้องการไปชมภาพยนตร์เรื่องนั้นอีกเพราะทราบตอนสำคัญของเรื่องแล้ว การกระทำดังกล่าวจึงไม่ถือว่าเข้าหลักเกณฑ์ของข้อยกเว้นการละเมิดลิขสิทธิ์ (สามารถหาอ่านเพิ่มเติมได้ที่ https://bit.ly/2tlMJL3)

วัตถุประสงค์และลักษณะของการใช้งานลิขสิทธิ์

1.       การใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นจะต้องไม่มีลักษณะเป็นการกระทำเพื่อการค้าหรือหากำไร โดยปกติการใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นเพื่อการค้าหรือหากำไร ผู้ใช้จะต้องจ่ายค่าลิขสิทธิ์ให้แก่เจ้าของลิขสิทธิ์

2.       การใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นจะต้องไม่มีเจตนาทุจริต เช่นการนำงานลิขสิทธิ์มาใช้โดยไม่อ้างอิงที่มา หรือใช้ในลักษณะที่ทำให้คนเข้าใจว่าเป็นงานของผู้ใช้งานลิขสิทธิ์นั้นเอง

3.       หากการใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่น ก่อให้เกิดประโยชน์แก่สังคม โดยเป็นการนำงานลิขสิทธิ์มาใช้โดยปรับเปลี่ยน ให้ต่างไปจากงานลิขสิทธิ์เดิมหรือการเพิ่มเติมสิ่งใหม่เข้าไป ก็อาจเป็นการใช้ลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม

การใช้งานโดยธรรม (Fair Use)

          Fair Use คือ ความชอบธรรมทางกฎหมายที่อนุญาตให้ใช้ผลงานที่มีลิขสิทธิ์บนพื้นฐานที่จำกัดเพื่อวัตถุประสงค์เฉพาะโดย "ไม่ได้รับการอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์" และการใช้งานนั้นจะต้องไม่นำไปสู่การขัดผลประโยชน์ที่เจ้าของลิขสิทธิ์ควรจะได้รับ

ข้อยกเว้นการละเมิดลิขสิทธิ์

1.       วิจัยหรือศึกษางานนั้น อันมิใช่การกระทำเพื่อหากำไร

2.       ใช้เพื่อประโยชน์ของตนเอง หรือเพื่อประโยชน์ของตนเองและบุคคลอื่นในครอบครัวหรือญาติสนิท

3.       ติชม วิจารณ์ หรือแนะนำผลงานโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์นั้น

4.       เสนอรายงานข่าวทางสื่อสารมวลชนโดยมีการรับรู้ถึงความเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ในงานนั้น

5.       ทำซ้ำ ดัดแปลง นำออกแสดง หรือทำให้ปรากฏ เพื่อประโยชน์ในการพิจารณาของศาลหรือเจ้าพนักงาน ซึ่งมีอำนาจตามกฎหมาย หรือในการรายงานผลการพิจารณาดังกล่าว

6.       ทำซ้ำ ดัดแปลง นำออกแสดง หรือทำให้ปรากฏโดยผู้สอนเพื่อประโยชน์ในการสอนของตน อันมิใช่การกระทำเพื่อหากำไร

7.       ทำซ้ำ ดัดแปลงบางส่วนของงาน หรือตัดทอน หรือทำบทสรุปโดยผู้สอน หรือสถาบันการศึกษา เพื่อแจกจ่ายหรือจำหน่ายแก่ผู้เรียนในชั้นเรียนหรือในสถาบันศึกษา ทั้งนี้ ต้องไม่เป็นการกระทำเพื่อหากำไร

8.       นำงานนั้นมาใช้เป็นส่วนหนึ่งในการถามและตอบในการสอบ

การพิจารณาการใช้ลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม (Fair Use)

1.       วัตถุประสงค์และลักษณะของการใช้งานลิขสิทธิ์

-         การใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นจะต้องไม่มีลักษณะเป็นการกระทำเพื่อการค้าหรือหากำไร

-         การใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นจะต้องไม่มีเจตนาทุจริต

-         หากการใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่น ก่อให้เกิดประโยชน์แก่สังคม โดยเป็นการนำงานลิขสิทธิ์มาใช้โดยปรับเปลี่ยน (Transform) ให้ต่างไปจากงานลิขสิทธิ์เดิมหรือมีการเพิ่มเติมสิ่งใหม่เข้าไป ก็อาจเป็นการใช้ลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม

2.       ลักษณะของงานอันมีลิขสิทธิ์

-         พิจารณาระดับของการสร้างสรรค์งาน

-         พิจารณาว่าเป็นงานที่มีการโฆษณาแล้วหรือไม่ หากงานที่นำมาใช้เป็นงานที่ยังไม่มีการโฆษณา จะอ้างว่าเป็นการใช้ลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรมไม่ได้

3.       ปริมาณและเนื้อหาที่เป็นสาระสำคัญที่ถูกนำไปใช้เมื่อเทียบกับเนื้อหาทั้งหมด

-         การนำงานลิขสิทธิ์ของคนอื่นมาใช้ จะต้องคำนึงถึงปริมาณของงานที่นำมาใช้ และสาระสำคัญที่นำมาใช้ด้วย

4.       ผลกระทบต่อตลาดหรือมูลค่าของงานอันมีลิขสิทธิ์

-         การใช้งานลิขสิทธิ์ของบุคคลอื่นจะต้องไม่มีผลกระทบต่อตลาดของงานนั้น

ลิขสิทธิ์ และการใช้งานโดยธรรม (Fair Use Doctrine) กับ Creative Commons License (CC License)

1.       สัญญาอนุญาต Creative Commons ทำหน้าที่เป็นใบอนุญาตลิขสิทธิ์ผลงาน ที่เป็นมาตรฐานให้สามารถนำไปใช้อย่างเปิดเผยกับผลงานใด ๆ ตามเงื่อนไขที่เจ้าของผู้ผลิตผลงานชิ้นนั้น ๆ ได้กำหนดไว้ และยังสามารถกำหนดขอบเขตของลิขสิทธิ์ผลงานของตนได้จาก “all rights reserved” เป็น “some rights reserved” เพื่อระบุขอบเขตของลิขสิทธิ์ว่า สงวนลิขสิทธิ์ทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดของชิ้นงาน

2.       สัญญาอนุญาต Creative Commons ไม่ได้เป็นตัวเลือกของการคุ้มครองลิขสิทธิ์แบบลิขสิทธิ์แต่ทำงานร่วมกันเพื่อเปิดโอกาสและยืดหยุ่นให้ปรับข้อกำหนดและเงื่อนไขของการ คุ้มครองลิขสิทธิ์ในแต่ละชิ้นงานได้เอง

3.       มีเสรีภาพที่จะแบ่งปัน ทำสำเนา แจกจ่าย และส่งงานเผยแพร่ต่อไปได้โดยที่ไม่ทำการแก้ไขดัดแปลง ตัดทอน เนื้อหาใด ๆ และไม่นำไปใช้ประโยชน์ทางการค้า ภายใต้สัญญาอนุญาต Creative Commons แต่หากต้องการที่จะ เรียบเรียงใหม่ ดัดแปลง หรือนำไปใช้ในทางการค้า จะต้องมีการขออนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรก่อน

 

แหล่งที่มา: http://www.ipthailand.go.th/th/dip-news/item/10-คำถามลิขสิทธิ์สุดฮอต.html

แหล่งอ้างอิง

กรมทรัพย์สินทางปัญญา. ลิขสิทธิ์. สืบค้นเมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562, จาก http://www.ipthailand.go.      th/th/copyright-001.html

กรมทรัพย์สินทางปัญญา. คู่มือการใช้งานลิขสิทธิ์ที่เป็นธรรม. สืบค้นเมื่อวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562, จาก      https://www.ipthailand.go.th/images/781/manual_copyright.pdf

กรุงเทพธุรกิจ (2558). กรมทรัพย์สินทางปัญญา เผย 10 คำถามลิขสิทธิ์ ไขข้อข้องใจ พ.ร.บ.ลิขสิทธิ์ฉบับ         ใหม่. สืบค้นวันที่ 21 พฤศจิกายน 2562, จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/      detail/659393

โรงเรียนสาธิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ฝ่ายมัธยม. คำถาม ข้อสงสัยเรื่องลิขสิทธิ์. สืบค้นวันที่ 21          พฤศจิกายน 2562, จาก http://www.satitm.chula.ac.th/uploads/files/Licent12.pdf 

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. เทคโนโลยี(วิทยาการคำนวณ) 1 . กรุงเทพฯ :                           ศูนย์หนังสือแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2560.

สำนักงานราชบัณฑิตสภา (2560). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. สืบค้นเมื่อวันที่ 21  พฤศจิกายน 2562, จาก http://www.royin.go.th/diction